خاموت چیست؟

خاموت یکی از مهم‌ترین اجزای تقویت سازه‌های بتنی است که به دلیل نقش کلیدی خود در افزایش مقاومت و جلوگیری از خرابی سازه‌ها، جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان‌سازی دارد. این محصول فولادی که به شکل میلگرد خم‌شده در انواع مختلف تولید می‌شود، به‌ویژه در سازه‌هایی که در معرض زلزله و فشارهای برشی و خمشی هستند، کاربرد گسترده‌ای دارد.

در این مقاله به بررسی کامل این نوع میلگرد، انواع، ویژگی‌ها، کاربردها و نحوه تولید آن پرداخته و مزایای استفاده از این محصول در ساختمان‌سازی را توضیح خواهیم داد.

خاموت نوعی میلگرد عرضی است که به شکل مستطیل، مربع یا مارپیچ خم شده و برای تقویت میلگردهای طولی در ستون‌ها و تیرها به کار می‌رود. این میلگردها با ایجاد یک شبکه محافظ در اطراف میلگردهای اصلی، مقاومت سازه را در برابر نیروهای جانبی، مانند زلزله، و نیروهای فشاری افزایش می‌دهند. خاموت همچنین از تغییر شکل ناگهانی میلگردهای طولی و ترک‌خوردگی بتن جلوگیری می‌کند.

انواع خاموت

این نوع میلگرد بر اساس شکل، نحوه تولید و کاربرد به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:

خاموت سنتی

خاموت سنتی ، که با استفاده از دست یا ابزارهای دستی ساده تولید می‌شود، ظاهری ساده و اغلب با زوایای ۹۰ درجه دارد. برای ساخت این نوع خاموت، معمولاً از میلگردهای نوع A2 و A3 استفاده می‌شود که از انواع رایج میلگرد در صنعت ساختمان هستند. کاربرد اصلی خاموت سنتی، در ساختمان‌های معمولی و پروژه‌های ساختمانی با پیچیدگی کمتر است. این نوع از میلگرد، با وجود سادگی در ساخت، وظیفه‌ی اصلی خود یعنی جلوگیری از گسیختگی بتن و افزایش مقاومت آن در برابر نیروهای برشی و پیچشی را به خوبی انجام می‌دهد.

خاموت مارپیچی

خاموت مارپیچی، نوع دیگری از خاموت‌ها است که با طراحی خاص خود به شکل مارپیچ یا حلزونی ساخته می‌شود. این نوع خاموت، به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش، در سازه‌هایی که نیازمند استحکام و مقاومت بیشتری در برابر نیروهای مختلف هستند، مانند ستون‌های سنگین که تحت بارهای فشاری زیاد قرار دارند یا شمع‌های بتنی که در زیر خاک برای تحمل بارهای سازه و جلوگیری از نشست آن استفاده می‌شوند، به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طراحی مارپیچی این نوع خاموت، باعث توزیع یکنواخت تنش در سراسر سازه می‌شود و از تمرکز تنش در نقاط خاص جلوگیری می‌کند. این توزیع یکنواخت تنش، منجر به افزایش مقاومت کلی سازه در برابر نیروهای وارده، به ویژه نیروهای برشی و پیچشی، می‌گردد و از گسیختگی و خرابی سازه جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، خاموت مارپیچی به عنوان یک عنصر تقویتی بسیار مؤثر در سازه‌های مهم و حساس شناخته می‌شود.

خاموت سلولار

خاموت سلولار، به عنوان یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین انواع خاموت‌های مورد استفاده در صنعت ساختمان شناخته می‌شود که مطابق با استاندارد PI-Systems تولید و عرضه می‌گردد. این نوع از میلگرد، با طراحی خاص خود، نه تنها به افزایش استحکام و پایداری سازه‌های بتنی کمک می‌کند، بلکه نقش بسیار مهمی در جبران ضعف میلگردهای طولی در برابر نیروهای کششی و خمشی ایفا می‌نماید.

به عبارت دیگر، خاموت سلولار با ایجاد یک ساختار قوی و یکپارچه در بتن، از تغییر شکل و گسیختگی میلگردهای طولی تحت تأثیر این نیروها جلوگیری می‌کند و در نتیجه، مقاومت و دوام کلی سازه را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد. استفاده این نوع از میلگرد به ویژه در سازه‌هایی که در معرض نیروهای دینامیکی مانند زلزله قرار دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به طور مؤثری از خسارات احتمالی جلوگیری کند.

خاموت ربات

خاموت ربات، نوع دیگری از خاموت‌های مورد استفاده در صنعت ساختمان است که با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته و دستگاه‌های CNC (کنترل عددی کامپیوتری) تولید می‌شود. استفاده از این دستگاه‌های مدرن، دقت و سرعت بسیار بالایی را در فرآیند تولید خاموت‌ها به ارمغان می‌آورد.

به عبارت دیگر، خاموت‌های ربات با دقت ابعادی بسیار بالا و در کمترین زمان ممکن تولید می‌شوند که این امر، به ویژه در پروژه‌های بزرگ ساختمانی که نیاز به تعداد زیادی این نوع از میلگرد با ابعاد دقیق و یکسان است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. علاوه بر دقت و سرعت، دستگاه‌های CNC این امکان را فراهم می‌کنند که خاموت‌ها در اشکال و ابعاد متنوع و پیچیده‌تری نسبت به روش‌های سنتی تولید شوند و در نتیجه، پاسخگوی نیازهای خاص پروژه‌های مختلف باشند. این قابلیت انعطاف‌پذیری در طراحی و تولید، خاموت‌های ربات را به گزینه‌ای مناسب و کارآمد برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده تبدیل کرده است.

تفاوت خاموت و میلگرد سنجاقی

خاموت و سنجاقی هر دو از انواع میلگردهای مورد استفاده در صنعت ساختمان و به منظور افزایش مقاومت سازه‌ها هستند، اما تفاوت‌های اساسی در شکل، کاربرد و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها وجود دارد. خاموت، که معمولاً به شکل مربع یا مستطیل است، در آرماتوربندی فونداسیون و سایر اجزای بتنی به کار می‌رود و وظیفه‌ی اصلی آن، افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و جلوگیری از گسیختگی بتن است.

میلگردهای طولی، که در راستای طول سازه قرار می‌گیرند، به تنهایی قادر به تحمل نیروهای کششی ناشی از زلزله یا سایر عوامل نیستند؛ بنابراین، خاموت‌ها به عنوان تکیه‌گاه و نگهدارنده‌ی میلگردهای طولی عمل می‌کنند و از کمانش و تغییر شکل آن‌ها جلوگیری می‌کنند. به طور کلی، به میلگردهایی که در راستای عرضی سازه استفاده می‌شوند، میلگرد عرضی یا خاموت گفته می‌شود که پرمصرف‌ترین نوع میلگرد برای مقاوم‌سازی سازه‌ها به شمار می‌رود.

در مقابل، میلگرد سنجاقی، که شکلی شبیه به سنجاق دارد، به طور خاص در اطراف ستون‌ها قرار می‌گیرد و وظیفه‌ی آن، نگه داشتن دو میلگرد در کنار یکدیگر و جلوگیری از جدا شدن آن‌ها است. هدف اصلی از استفاده‌ی میلگرد سنجاقی در ستون‌های بتنی، افزایش استحکام میلگردهای طولی و در نتیجه، افزایش مقاومت کلی ستون است. میلگرد سنجاقی نسبت به میلگردهای طولی و عرضی (خاموت) اندازه‌ی کوچک‌تری دارد، اما استفاده‌ی صحیح و به جای آن در سازه از اهمیت بالایی برخوردار است.

در واقع، میلگرد سنجاقی نوعی میلگرد عرضی محسوب می‌شود که کاربرد ویژه‌ای در اتصال و مهار میلگردهای طولی در ستون‌ها دارد. بنابراین، تفاوت اصلی بین خاموت و سنجاقی در شکل ظاهری، محل قرارگیری و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها در سازه است؛ این نوع از میلگرد به شکل حلقه بسته و برای مهار بتن و میلگردهای طولی در برابر نیروهای برشی عمل می‌کند، در حالی که سنجاقی به شکل باز و برای اتصال و مهار میلگردهای طولی در ستون‌ها به کار می‌رود.

کاربردهای خاموت

این نوع میلگرد نقش کلیدی در تقویت سازه‌های بتنی دارند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:

افزایش مقاومت ستون‌ها

خاموت‌ها، به عنوان اجزای کلیدی در سازه‌های بتنی، نقش بسیار مهمی در افزایش مقاومت و پایداری ستون‌ها ایفا می‌کنند. این عناصر تقویتی، با ایجاد یک شبکه‌ی فولادی در اطراف میلگردهای طولی (میلگردهای اصلی که در راستای طول ستون قرار دارند)، مقاومت ستون‌ها را در برابر نیروهای مختلف، به ویژه نیروهای برشی و فشاری، به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. عملکرد اصلی این نوع از میلگرد، جلوگیری از تغییر شکل جانبی ستون تحت تأثیر بارهای وارده است.

به عبارت دیگر، خاموت‌ها با محصور کردن بتن و میلگردهای طولی، از کمانش میلگردها و گسترش ترک‌ها در بتن جلوگیری می‌کنند و در نتیجه، از ریزش و فروپاشی ستون تحت فشارهای زیاد یا نیروهای جانبی مانند زلزله و باد ممانعت به عمل می‌آورند. این امر، به ویژه در ساختمان‌های بلند و سازه‌هایی که در معرض بارهای سنگین قرار دارند، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و می‌تواند ایمنی و پایداری سازه را تضمین کند.

تقویت فونداسیون

خاموت‌ها، علاوه بر کاربردهایی که در ستون‌ها و سایر اجزای سازه‌ای دارند، نقش مهمی نیز در تقویت فونداسیون ایفا می‌کنند. در فونداسیون، که به عنوان بخش زیرین و پایه‌ی اصلی سازه محسوب می‌شود، این نوع از میلگرد با توزیع یکنواخت تنش در بتن و جلوگیری از کمانش میلگردهای طولی (میلگردهایی که در راستای طول فونداسیون قرار دارند)، به طور قابل توجهی مقاومت سازه را در برابر نیروهای جانبی، مانند نیروهای ناشی از زلزله، باد و فشار خاک، افزایش می‌دهند.

به عبارت دیگر، خاموت‌ها با ایجاد یک شبکه‌ی فولادی محکم در داخل بتن فونداسیون و مهار میلگردهای طولی، از تغییر شکل و گسیختگی آن‌ها تحت تأثیر این نیروها جلوگیری می‌کنند و در نتیجه، پایداری و استحکام کل سازه را تضمین می‌نمایند. این امر به ویژه در مناطقی که با خطر زلزله یا شرایط خاص خاک مواجه هستند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند از بروز خسارات جدی به سازه جلوگیری کند.

جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن

خاموت‌ها، علاوه بر افزایش مقاومت ستون‌ها و فونداسیون، نقش بسیار مهمی در جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن و افزایش دوام سازه ایفا می‌کنند. این عناصر تقویتی، با ایجاد انسجام و یکپارچگی بیشتر در ساختار بتن، از گسترش ترک‌های ناشی از نیروهای برشی و فشاری جلوگیری می‌کنند. به عبارت دیگر، این نوع از میلگردها با مهار بتن و میلگردهای طولی، از ایجاد و پیشروی ترک‌ها در سطح و عمق بتن جلوگیری کرده و در نتیجه، از کاهش مقاومت و دوام سازه در طول زمان ممانعت به عمل می‌آورند.

این امر به ویژه در سازه‌هایی که در معرض تغییرات دمایی، رطوبت و سایر عوامل محیطی قرار دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا ترک‌ها می‌توانند به مرور زمان گسترش یافته و باعث نفوذ عوامل مخرب به داخل بتن و خوردگی میلگردها شوند که این امر، می‌تواند به کاهش عمر مفید سازه و حتی بروز خطرات جدی منجر شود. بنابراین، استفاده از خاموت‌ها به عنوان یک راهکار مؤثر در جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن و افزایش دوام سازه‌ها محسوب می‌شود.

افزایش مقاومت در برابر زلزله

در مناطق زلزله‌خیز، که وقوع زمین‌لرزه و اعمال نیروهای دینامیکی ناشی از آن یک تهدید جدی برای سازه‌ها محسوب می‌شود، استفاده از این نوع از میلگرد نقش بسیار حیاتی در افزایش مقاومت و پایداری سازه‌ها ایفا می‌کند. این عناصر تقویتی، با عملکرد خود در توزیع و جذب نیروهای وارده به سازه در هنگام وقوع زلزله، از تمرکز تنش در نقاط خاص و در نتیجه، از خرابی‌های ناشی از این نیروها جلوگیری می‌کنند.

به عبارت دیگر، خاموت‌ها با ایجاد یک شبکه‌ی فولادی محکم در داخل بتن، به ویژه در ستون‌ها و فونداسیون، از تغییر شکل‌های ناگهانی، کمانش میلگردها و گسیختگی بتن تحت تأثیر نیروهای جانبی و لرزه‌ای جلوگیری کرده و در نتیجه، از فروپاشی سازه و بروز خسارات جانی و مالی جلوگیری می‌کنند. این امر، به ویژه در سازه‌های بلند و سازه‌هایی که در معرض خطر بالای زلزله قرار دارند، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و می‌تواند سطح ایمنی و پایداری سازه را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

فرآیند تولید

تولید این نوع از میلگرد نیازمند دقت و رعایت استانداردهای خاصی است. مراحل اصلی تولید این نوع میلگرد عبارتند از:

انتخاب میلگرد مناسب

فرآیند تولید خاموت، با انتخاب میلگرد مناسب آغاز می‌شود. میلگردهایی که برای تولید مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند تا بتوانند به درستی وظیفه‌ی خود را انجام دهند. مهم‌ترین این ویژگی‌ها، کیفیت بالای میلگرد و قابلیت تحمل نیروهای وارده بر سازه است.

به عبارت دیگر، میلگرد انتخابی باید از جنس فولاد مرغوب و با مشخصات مکانیکی مناسب، از جمله مقاومت کششی و خمشی کافی، باشد تا بتواند در برابر نیروهای برشی، فشاری و پیچشی که به سازه وارد می‌شوند، مقاومت کند و از گسیختگی و خرابی سازه جلوگیری نماید. انتخاب میلگرد نامناسب می‌تواند منجر به کاهش کارایی این نوع از میلگرد و در نتیجه، کاهش ایمنی و پایداری سازه شود.

خم‌کاری میلگرد

پس از انتخاب میلگرد مناسب برای تولید این نوع از میلگرد، مرحله‌ی بعدی، خم‌کاری میلگردها است. در این مرحله، میلگردهای انتخاب شده با استفاده از دستگاه‌های تخصصی و پیشرفته، تحت فرآیند خم‌کاری قرار می‌گیرند تا به اشکال مختلف مورد نیاز، مانند مربع، مستطیل یا مارپیچ، تبدیل شوند و خاموت نهایی تولید گردد. این دستگاه‌ها با اعمال نیروی دقیق و کنترل‌شده، میلگردها را در زوایای مشخص خم می‌کنند و شکل مورد نظر را به آن‌ها می‌بخشند.

دقت در این مرحله بسیار حائز اهمیت است، زیرا هرگونه نقص در خم‌کاری می‌تواند منجر به کاهش کارایی این نوع از میلگرد و در نتیجه، کاهش مقاومت و پایداری سازه شود. شکل و ابعاد دقیق خاموت‌ها بر اساس نقشه و محاسبات سازه‌ای تعیین می‌شود و دستگاه‌های خم‌کاری باید قادر به تولید این نوع از میلگرد با این مشخصات باشند.

کنترل کیفیت

در پایان، خاموت‌های تولید شده تحت آزمایش‌ها و کنترل‌های کیفی قرار می‌گیرند تا از مطابقت آن‌ها با استانداردهای موجود اطمینان حاصل شود.

مقررات ملی ساختمان برای استفاده از خاموت

بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، استفاده از خاموت در سازه‌های بتنی الزامی است. برخی از اصول و استانداردهای مرتبط با این نوع از میلگرد عبارتند از:

• فاصله خاموت‌ها نباید از 300 میلی‌متر بیشتر باشد.
• در نواحی بحرانی ستون، فاصله خاموت‌ها باید کمتر از 8 برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی باشد.
• قطر خاموت باید حداقل 6 میلی‌متر باشد و از میلگردهای نوع A2 استفاده شود.

مزایای استفاده

استفاده از این نوع میلگرد در سازه‌های بتنی، مزایای گوناگونی را به همراه دارد. از جمله این مزایا می‌توان به افزایش استحکام سازه در برابر نیروهای برشی و خمشی اشاره نمود که نقش مهمی در پایداری سازه ایفا می‌کند. همچنین، استفاده از این نوع میلگرد با کاهش احتمال آسیب و ترک‌خوردگی بتن، به کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری سازه در بلندمدت کمک می‌کند.

بهبود مقاومت سازه در برابر نیروهای ناشی از زلزله از دیگر مزایای استفاده از این نوع میلگرد است که ایمنی سازه را در شرایط بحرانی افزایش می‌دهد. علاوه بر این، استفاده از این نوع از میلگرد با جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، موجب افزایش عمر مفید سازه می‌گردد. در نهایت، “خاموت” با مهار بتن و جلوگیری از گسترش ترک‌ها، از آسیب‌های جدی به بتن و در نتیجه کل سازه جلوگیری می‌کند.

نتیجه‌گیری

خاموت یکی از اجزای اساسی در سازه‌های بتنی است که با افزایش مقاومت و دوام سازه، نقش مهمی در ایمنی ساختمان‌ها ایفا می‌کند. شرکت فولاد سیرجان حدید، با استفاده از تکنولوژی‌های روز و رعایت استانداردهای بین‌المللی، آماده ارائه خاموت‌های باکیفیت برای پروژه‌های ساختمانی است. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره، با کارشناسان ما تماس بگیرید.